Zatoki przynosowe to wypełnione powietrzem przestrzenie wewnątrz twarzoczaszki, które prawdopodobnie pełnią szereg istotnych funkcji. To one ogrzewają powietrze, zanim dostanie się do płuc i oskrzeli. Odpowiadają też w pewnym stopniu za węch i barwę głosu. Ich niedrożność wywołuje szereg uporczywych dolegliwości. Jakie się objawia przewlekłe zapalenie zatok? Kto jest w grupie ryzyka? Jakie najnowocześniejsze metody wykorzystuje się w diagnostyce i leczeniu zatok?

Przewlekle zapalenie zatok przynosowych – przyczyny

Przewlekła postać zapalenia zatok dotyczy głównie dorosłych osób. Szacuje się, że na to schorzenie cierpi około 15 proc. populacji. Jakie są zatem przyczyny przewlekłego zapalenia zatok?

Choroba może mieć podłoże infekcyjne: wirusowe (najczęściej) lub bakteryjne, a czasami grzybicze. Ryzyko zapalenia zatok przynosowych o przewlekłym charakterze wzrasta ponadto, gdy pacjent zmaga się z alergią. Szczególnie narażone są osoby uczulone na kurz i roztocza. Na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych narażeni są też pacjenci z drobnymi anomaliami występującymi w budowie jam nosa i zatok, np. skrzywieniem przegrody nosowej. Innymi istotnymi czynnikami ryzyka są: astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, refluks żołądkowo-przełykowy, zakażenie wirusem HIV i mukowiscydoza. Przewlekła postać zapalenia zatok może też występować u czynnych i biernych palaczy, a także kobiet w ciąży (z uwagi na zaburzenia hormonalne) czy pacjentów, którzy długo przebywają w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach.

Wśród przyczyn przewlekłego zapalenia zatok najczęściej wymienia się jednak obecność polipów. Jest to najbardziej niekorzystna postać choroby, niestety często bagatelizowana przez pacjentów. Polipy to zapalne, niezłośliwe miękkie guzki. Kształtem przypominają krople wody albo winogrona na szypułce. Nie do końca wiadomo, co je wywołuje, ale ich wystąpienie może mieć związek ze specyficzną odpowiedzią immunologiczną organizmu na zakażenia. Chroniczne zapalenie zatok u 20-30 proc. pacjentów idzie w parze z polipami, co nasila przykre objawy.

Jakie są objawy przewlekłego zapalenia zatok?

Przewlekłe i ostre zapalenie zatok powodują podobne dolegliwości, ale w tym pierwszym przypadku zazwyczaj występują z mniejszym natężeniem. Symptomy przewlekłego zapalenia zatok to w szczególności:

• niedrożność nosa, która utrudnia oddychanie,
• katar przedni lub tylny (występuje zielona lub żółta wydzielina, która może ściekać po tylnej ścianie gardła),
• zaburzenia węchu.,
• bóle głowy (w zależności od lokalizacji zatoki, która jest zmieniona zapalnie – np. przy zapaleniu zatok klinowych można odczuwać ból głowy zlokalizowany z tyłu oraz w oczodołach).

Rzadziej obserwowane symptomy przewlekłego zapalenia zatok to: bóle uszu, szczęki i zębów, mdłości czy uczucie rozbicia. Gorączka, która jest charakterystyczna dla ostrego zapalenia zatok, w przewlekłej postaci zapalenia zatok występuje tylko w niektórych przypadkach.

Jak stawia się rozpoznanie przewlekłego zapalenia zatok?

W diagnostyce podstawą jest rozróżnienie przewlekłego i ostrego zapalenia zatok. Ważne kryterium stanowi czas trwania dolegliwości. Ostre zapalenie ustępuje po ok. siedmiu dniach. A przewlekłe zapalenie zatok przynosowych? Jego czas trwania wynosi co najmniej 12 tygodni.

Osoby, które zauważają u siebie objawy przewlekłego zapalenia zatok, powinny zgłosić się do laryngologa. W diagnostyce, oprócz wywiadu lekarskiego i wysłuchania zgłaszanych przez pacjenta objawów chorych zatok, lekarz może przeprowadzić badanie palpacyjne, rynoskopię przednią (przy pomocy wziernika nosowego) i tylną (z użyciem lusterka) oraz badanie endoskopowe, które jest złotym standardem. W rozpoznaniu przewlekłego zapalenia zatok stosowane są ponadto badania obrazowe.

Największą czułością charakteryzuje się tomografia komputerowa. Pozwala ona precyzyjnie ocenić stan jamy nosa i zatok przynosowych, a więc: zatok czołowych, sitowych, szczękowych i zatoki klinowej. Badanie trwa kilkanaście minut i nie ma większych przeciwwskazań do jego wykonania. Warunkiem jest zaleczenie stanu zapalnego. Tomografia jest bezbolesna i bezinwazyjna, a jej korzyści diagnostyczne są nie do przecenienia.

W obrazie tomografii wyraźnie widać drożne ujścia zatok do jamy nosa. Zdrowe zatoki są wypełnione powietrzem, co w obrazie widoczne jest w postaci czarnego koloru. Badanie umożliwia ponadto ocenę warunków anatomicznych, takich jak wygląd oczodołu i podstawy czaszki. To istotne, jeśli pacjent ma być poddany operacji. Dokładna ocena tych struktur pozwala bowiem uniknąć ich uszkodzenia.

Czy możliwe jest wyleczenie zapalenia zatok przynosowych?

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok może być czasochłonne i wymagać dużej determinacji i cierpliwości od pacjenta. Ból głowy złagodzą środki dostępne w aptece bez recepty, a w udrożnieniu nosa pomocne są aerozole. W farmakologicznym leczeniu zapalenia zatok lekarz może zlecić stosowanie antybiotyku albo sterydów donosowych, rzadziej doustnych.

Wielu pacjentów zadaje sobie pytanie, czy leczenie zatok domowymi sposobami jest skuteczne? Takie metody można stosować wspomagająco. Zaleca się np. inhalacje, gorące okłady oraz płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej.

Należy pamiętać, że to jedynie sposoby na objawowe leczenie przewlekłego zapalenia zatok. Aby zapobiec nawrotom choroby, konieczna jest diagnostyka, od której zależeć będzie dalszy sposób postępowania. Jeśli więc podłożem chorych zatok jest np. alergia, nie obędzie się bez leczenia alergologicznego.

Niektóre sytuacje wymagają interwencji chirurgicznej. Kiedy konieczna może być operacja przewlekłego zapalenia zatok? Wskazaniem mogą być:

• obecność polipów,
• krzywa przegroda nosowa,
• konieczność oczyszczenia i osuszenia zatok.

Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszej aparatury możliwe są zabiegi endoskopowe. Polegają na wewnątrznosowym otwarciu ujść zatok, dzięki czemu są mało inwazyjne i nie wymagają cięcia skóry.

Profilaktyka zapalenia zatok

Nieleczone zapalenie zatok skutkuje nawracającym zapaleniem i obniża komfort życia. Może też mieć poważne konsekwencje. Jednym z powikłań zapalenia zatok jest powstawanie polipów. Choroba utrudnia oddychanie, a to przyczynia się do niedotlenienia organizmu. Wynikające z tego powikłania zapalenia zatok mogą być bardzo poważne. Czasem dochodzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepu zatoki jamistej, a nawet ropnia mózgu czy zaburzenia ostrości widzenia.

Czy można więc zapobiegać chronicznemu zapaleniu zatok przynosowych? Przede wszystkim warto wprowadzić takie zmiany w życiu, które pozwolą unikać czynników sprzyjających nawracającym zapaleniom. Nie należy przebywać w miejscach, gdzie powietrze jest zanieczyszczone. Mowa tu zwłaszcza o dymie papierosowym. Oczywiście, palacze bezwzględnie powinni rzucić nałóg, jeśli nie chcą zmagać się z objawami chorych zatok.

Osoby zmagające się z alergią powinny unikać czynników uczulających i oczywiście podjąć leczenie. Ważne jest także zachowanie higieny, tj. częste mycie rąk, które pozwoli ograniczyć ryzyko złapania infekcji. Pamiętajmy, że w utrzymaniu dobrej kondycji zatok pomaga odpowiedni poziom nawilżenia powietrza i dbanie o właściwe nawodnienie organizmu.

Więcej ciekawych treści, dotyczących laryngologii i nurkowania możesz znaleźć na moim profilu na INSTAGRAMIE oraz na FACEBOOKU. Warto dodać do obserwowanych. Masz problem natury laryngologicznej? Umów się na konsultację w moim gabinecie.