Ból ucha, uczucie zatkania, słyszenie trzasków i szumów podczas ziewania lub przełykania – to objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia drożności trąbki słuchowej (trąbki Eustachiusza), najczęściej związane ze stanem zapalnym. Co jeszcze wywołuje jej niedrożność? Jak wygląda diagnostyka i leczenie zapalenia trąbki słuchowej? Jak długo trwa rehabilitacja trąbki Eustachiusza? O tym w dzisiejszym artykule.

Anatomia i funkcje trąbki słuchowej

Trąbka słuchowa, zwana też trąbką lub przewodem Eustachiusza, jest częścią ucha środkowego i łączy błonę bębenkową ucha z nosogardłem. Mierzy ok. 3-4 cm. Chrzęstna część trąbki słuchowej zajmuje 2/3 jej powierzchni, a na resztę składa się tkanka kostna.

Jaka jest rola trąbki słuchowej? To przede wszystkim wyrównywanie ciśnienia w uchu środkowym (to ważne np. dla nurków). W normalnym położeniu część chrzęstna trąbki słuchowej jest spłaszczona i nie przepuszcza powietrza. Dopiero gdy następuje skurcz mięśnia napinacza podniebienia miękkiego, światło trąbki słuchowej rozszerza się. Dzieje się tak podczas ziewania, kichania czy połykania. Ten mechanizm umożliwia wyrównywanie ciśnienia w uchu środkowym.

Trąbkę słuchową można porównać do „rynny”, po której nadmiar wydzieliny z ucha środkowego może spływać do nosa. Gdy natomiast trąbka jest zamknięta, hamuje przepływ płynów z nosogardła do ucha środkowego oraz chroni ucho przed dźwiękami o dużym natężeniu. Istotną funkcją trąbki słuchowej jest więc drenaż wydzieliny, jednocześnie ochrona przed infekcjami wywołanymi refluksem wydzieliny z nosa i gardła oraz przewodzenie dźwięków.

Zaburzenia drożności trąbki słuchowej: przyczyny i objawy

Wiemy już, jaka jest rola trąbki słuchowej. Dysfunkcje przewodu Eustachiusza mogą skutkować różnymi problemami, takimi jak zapalenie trąbki słuchowej, jej niedrożność czy kłopoty ze słuchem. Wśród rodzajów zaburzeń czynności trąbki słuchowej możemy wymienić:

• zaburzenia otwarcia,
• zaburzenia wywołane zmianami ciśnienia (np. u nurków podczas zanurzania),
• ziejąca trąbka słuchowa.

Wśród najczęstszych przyczyn zaburzeń czynności trąbki słuchowej wskazuje się na:

• zapalne: alergie, infekcje, zapalenia zatok, krzywa przegroda nosowa,
• rozwojowe, np. rozszczep podniebienia,
• ucisk zewnętrzny – np. powodowany przerostem trzeciego migdałka lub guzem nosogardła czy urazem,
• refluks żołądkowo-przełykowy
• duża utrata masy ciała (trąbka ziejąca).

Najczęściej występującymi zaburzeniami są stany zapalne trąbki słuchowej. Pojawia się obrzęk, a w efekcie zaburza drożność i wywołuje ujemne ciśnienie wewnątrz ucha środkowego. Konsekwencją zazwyczaj jest ostre zapalenie ucha środkowego.

Jakie są objawy zapalenia trąbki słuchowej? To przede wszystkim uczucie zatkanego ucha. Pacjent ma wrażenie pełności w uchu lub przelewania się płynu wewnątrz. Poza tym, dochodzi do zaburzeń słuchu. Dźwięki wydają się przytłumione, a podczas ziewania, kichania i przełykania słychać trzaski i szumy. Efektem zaburzeń wywołanych zmianami ciśnienia może być ból ucha oraz uczucie dzwonienia i zmiany ciśnienia podczas wdechu i wydechu.

Rzadszą niż stany zapalne trąbki słuchowej, ale uciążliwą przypadłością jest ziejąca trąbka słuchowa. Zaburzenie to polega na tym, że przewód Eustachiusza sporadycznie się otwiera, a chory doświadcza wtedy autofonii, czyli słyszenia dźwięków, które generuje ich organizm: bicia serca czy własnego oddechu. Autofonie nasilają się przy długotrwałym mówieniu lub ćwiczeniach fizycznych, a zmniejszają się przy nieżycie nosa albo gdy pacjent przebywa w pozycji leżącej.

Diagnostyka zapalenia trąbki słuchowej

Ostre zapalenie trąbki słuchowej może wywołać zaburzenia słuchu. Dlatego ważne jest zgłoszenie wszelkich niepokojących objawów lekarzowi.

Diagnostyka niesprawności trąbki słuchowej opiera się o standaryzowany Kwestionariusz ETDQ-7 dotyczący objawów. Podstawowe badanie drożności trąbek słuchowych odbywa się z użyciem otoskopu.

Ważnym elementem diagnostyki jest wykonywany przez laryngologa test drożności trąbki słuchowej. Na czym polega takie badanie? Laryngolog umieszcza sondę tympanometru w kanale ucha zewnętrznego i bada wyjściowe ciśnienie w jamie bębenkowej. Pacjent proszony jest o jednoczesne zatkanie nosa i przełknięcie śliny (tzw. próba Toynbee’go), co wywołuje ujemne ciśnienie w jamie bębenkowej. Następnie pacjent wykonuje wydech przy jednoczesnym zatkaniu nosa i zamkniętych ustach (próba Valsalvy), co pozwala na zmierzenie dodatniego ciśnienia w uchu. Test drożności trąbki słuchowej trwa kilka minut. Pozwala ocenić, czy mechanizm wentylacyjny ucha środkowego działa prawidłowo.

W diagnostyce zaburzeń drożności trąbki słuchowej wykorzystuje się ponadto audiogram oraz fiberoskopię nosogardła (to bezbolesne badanie endoskopowe).

Leczenie chorób trąbki słuchowej

Leczenie niedrożności trąbki słuchowej może odbywać się zachowawczo lub wymagać interwencji chirurgicznej. Przy zaburzeniach otwarcia przewodu Eustachiusza stosowane są leki sterydowe, przeciwalergiczne, przeciwobrzękowe oraz inhalacje AMSA. Ta ostatnia metoda polega na podaniu odpowiedniego preparatu w postaci wibroaerozolu pod krótkotrwałym nadciśnieniem. Takie leczenie niedrożności trąbki słuchowej pozwala na dotarcie leku do obszarów, do których nie dotrzemy przez tradycyjne inhalacje.

Rehabilitacja trąbek słuchowych polega na wykonywaniu wspomnianych wcześniej prób Valsalvy i Toonbee’go, a także czyszczenia trąbki słuchowej metodą Politzera (polega na przedmuchiwaniu trąbek słuchowych specjalnym balonem/gruszką).

Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektu, laryngolog może zlecić chirurgiczną metodę pomagającą w zaburzeniach drożności trąbki słuchowej. Mowa o balonikowaniu trąbek słuchowych. Celem zabiegu jest poprawa przepływu powietrza i wyrównanie ciśnienia między nosogardłem a jamą bębenkową. Polega na wprowadzeniu rozprężalnego balonu do przewodu Eustachiusza za pomocą endoskopu. Procedura jest wykonywana obustronnie, kilkukrotnie w ciągu jednej operacji – do przywrócenia prawidłowych funkcji trąbek słuchowych.

A jakie metody stosuje się przy ziejącej trąbce słuchowej? Leczenie polega przede wszystkim na piciu dużej ilości płynów w czasie wysiłku. Pacjent powinien dbać o nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa. Stosuje się ponadto hipertoniczne krople NaCl i z witaminą C.

Leczenie zapalenia trąbki słuchowej może trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni. Rokowanie zazwyczaj jest pomyślne, ale bagatelizowanie objawów może mieć poważne konsekwencje, z zaburzeniami słuchu włącznie.

Zaburzenia drożności przewodu Eustachiusza często dotyczą osób nurkujących. W celu profilaktyki zapalenia trąbki słuchowej powinni oni pamiętać o tym, aby nie wchodzić pod wodę w czasie infekcji i aktywnej fazy alergii, a także nie wyrównywać ciśnienia w uszach na siłę w trakcie zanurzania.

Więcej ciekawych treści, dotyczących laryngologii i nurkowania możesz znaleźć na moim profilu na INSTAGRAMIE oraz na FACEBOOKU. Warto dodać do obserwowanych. Masz problem natury laryngologicznej? Umów się na konsultację w moim gabinecie.